Ceyran

Ceyran (lat. Gazella subgutturosa) - antiloplar cinsinə aid cütdırnaqlı məməli heyvan. Bədəninin uzunluğu 95-115 sm, süysünün hündürlüyü 60-75 sm, kütləsi 18-33 kq-dır.
Çox yaraşıqlı olan ceyranın erkəklərinin liraşəkilli buynuzu (uzunluğu 40 sm-dək) var; dişiləri buynuzsuzdur. Səhra və yarımsəhralarda yaşayır. Yovşan və müxtəlif ot bitkiləri yeyir, susuzluğa davamlıdır. Dəstələrlə gəzir. Çox cəlddir və böyük sürətlə (55-62 km/saat) qaça bilir. 1-2 bala doğur.
Azərbaycanda nəsli kəsilmək üzrədir.XIX əsrin ortalarında ceyran səhralarda, düzənliklərdə geniş yayılmış növ hesab edilirdi. Zaqafqaziya dəmir yolu çəkilən dövrədək Tbilisidən Bakıya qədər yayılmışdır. Daha çox ceyrana Qarabağ və Muğan düzlərində təsadüf edilirdi. Bizim əsrin 50-ci illərində ceyranın arealı və sayı faciəli surətdə azalmışdır. Hazırda qorunmayan yerlərdə onlara təsadüf edilmir. Hazırda əsas yayıldığı ərazilər Şirvan və Abşeron Milli Parkı, Bəndovan və Korçay Dövlət Təbiət Yasaqlıqlarında (8000 fərddən çox) hesab olunur. Yovşanlı və yovşanlı-şoran yarımsəhrada məskən salırlar. Təsərrüfat fəaliyyətilə əlaqədar ceyranlar başqa yerə getmək məcburiyyətindədir.Aviahesablamaların nəticəsinə əsasən 1960-1961-ci illərdə respublikada 200-dən az ceyran qalmışdır. Az-çox Mil-Qarabağ, Ceyrançöl, Acınohur, Şirvan düzündə və Cənubi-şərqi Şirvanda təsadüf edilirdi. Bu heyvanların mühafizəsinin güclənməsi onların sayının azalmasının qarşısını aldı və 1972-ci ildə artıq 1500-ə yaxın fərd qeydə alınmışdır. Şirvan Dövlət Qoruğunun, Bəndovan, Korçay və Abşeron yasaqlıqlarının yaradılması nəticəsində ceyranın sayı artıb 80-ci illərdə artıq 3-3,5 min fərdə çatmışdır.

• Sayının dəyişilmə səbəbləri: Ceyranların sayının azalmasının əsas səbəbi qanunsuz ovlanması, yaşadığı sahələrdə təsərrüfat fəaliyyətinin genişlənməsidir.

• Qorunması üçün zəruri tədbirlər: Qanunsuz ova qarşı mübarizəni gücləndirmək.

  Gazella subgutturosa
  Elmi təsnifat
  Aləmi: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Bölmə: İkitərəflisimmetriyalılar Yarımbölmə: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Sinifüstü: Dördayaqlılar Sinif: Məməlilər Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar İnfrasinif: Plasentalılar Dəstə: Cütdırnaqlılar Yarımdəstə: Gövşəyənlər Fəsilə: Boşbuynuzlular Yarımfəsilə: Əsl antiloplar Cins: Qazella Növ: Gazella subgutturosa
  Latınca adı
  Gazella subgutturosa (Güldenstädt, 1780)
  Mühafizə statusu
  Həssas növlər Vulnerable (IUCN 3.1) BTTSMB  ???
  Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı ÜTMX   625101 MBMM   59529

Bayquş və onun növləri

Bayquşlar və ya əsl bayquşlar (lat. Strigidae) - bayquşkimilər dəstəsinə aid quş fəsiləsi. Bayquşun bədəni 17-74 sm uzunluğunda, ağırlığı isə 50 qr-dan 3,25 kq-dək olur. Yırtıcı qarmaqdimdik, qüvvətli iri caynaqları olan bayquşlar əsasən gecələr ova çıxırlar. Səssiz uçan bu quşlar dağ yamaclarındakı kolluqlarda, meşədəki ağac koğuşunda, qayalardakı yarıq yerlərdə, köhnə uçuq xarabalıq ərazilərdə və s. yaşayırlar.
Dişi bayquş yuvasında qoyduğu 8-10 yumurtadan 2-3 cücə çıxarır. Onlar kənd təsərrüfatına zərər vuran həşəratlar və sünbülqıran gəmiricilərlə qidalanırlar. Bayquşlar əkin sahələrinə, meşədəki ağaclara zərər verən həşərat və xırda gəmiriciləri məhv etdiyindən xeyirli quşlardır.

Bayquşlar
Adi yapalaq
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Bölmə: İkitərəflisimmetriyalılar Yarımbölmə: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Yarımtip: Onurğalılar Sinif: Quşlar Yarımsinif: Yenidamaqlılar Dəstə: Bayquşkimilər Fəsilə: Bayquşlar
Latınca adı
Strigidae (Vigors, 1825)
Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı ÜTMX   177854

• Növləri
• Asioninae yarımfəiləsi

• Qulaqlı bayquş (Asio) cinsi

• Solomon bayquşu (Nesasio) cinsi

• Yalançıqaraquş (Pseudoscops) cinsi

• Əsl bayquşlar (Striginae) yarımfəsiləsi

• Yapalaq (Bubo) cinsi (bu cinsə həmçinin Ketupa, Scotopelia və Nyctea cinsləri də daxil edilir)

• Ciccaba cinsi

• Gymnoglaux cinsi

• İri yapalaqca (Jubula) cinsi

• Buynuzlu yapalaqca (Lophostrix) cinsi

• Megascops cinsi

• İri bayquşcuq (Mimizuku) cinsi

• Meşə bayquşcuğu (Otus) cinsi

• Ptilopsis cinsi

• Eynəkli bayquş (Pulsatrix) cinsi

• Pyrroglaux cinsi

• Yapalaqca (Strix) cinsi

• Surniinae yarımfəsiləsi

• Tüklüayaq xarabaçıl (Aegolius) cinsi

• Xarabaçıl (Athene) cinsi

• Sərçə xarabaçılı (Glaucidium) cinsi

• Heteroglaux cinsi

• Xarabaçıl-elf (Micrathene) cinsi

• İynəayaq bayquş (Ninox) cinsi

• †Güləyən bayquş (Sceloglaux) cinsi

• Qırğı bayquş (Surnia) cinsi

• Uroglaux cinsi

• Bakenbard xarabaçılı (Xenoglaux) cinsi

Şirlər insanların həyatında

Şir heyvanların şahı hesab edilir. Konqo sakinləri olan bantular ona ehtiram göstərir, hinduizmdə o pis ruhların qovucusu, buddizmdə isə qanun keşikçisi hesab olunur. Şir bir çox gerblərdə, xüsusən də Britaniya şahları - kral və kraliçaların gerblərində təsvir olunur.1900-cü ildə Uqandanın paytaxtı Kampaladan Hind okeanı sahilindəki Mombas limanınadək 1300 kilometrlik dəmiryolu inşa etmək planlaşdırılırdı. Kilimancaro dağının ətəyində yerləşən Tsavada dəmiryolu şirlərin məskunlaşdığı ərazidən keçməli idi. Burada yaşayan şirlər bir neçə günə 28 işçini yedilər və iş bir neçə həftəliyə təxirə salındı. Sonra şirləri təqib edərək öldürdülər. Yerli sakinlərin fikrincə, qədim şah və onun arvadı şir qismində gəlmişdilər ki, öz ərazilərini qorusunlar.

• 

  Çin, Pekin, Yasaq şəhər
 
• 

  Türkiyə, İstanbul, Dolmabağça sarayı
 
• 

  Ukrayna, Krım
 
• 

  Misir, Luksor

Şirin arakterik xüsusiyyətləri

 Şirlərin kütləsi 250 kiloqrama qədər, uzunluğu isə 3 metr olur. Nə vaxtsa Yunanıstandan Hindistanadək olan ərazidə geniş yayılmış şirlər indi əsasən Afrikanın şərqində və cənubunda kiçik dəstələr halında yaşayırlar. Bu dəstələri "prayd" adlandırırlar. Praydlar bir neçə yetkin erkək (bir və ya iki) və bir neçə dişidən ibarət olur.Öz iti caynaqları və dişləri ilə pişikkimilərin ən böyük nümayəndəsi olan şirlər zürafədən tutmuş kütləsi 4 tona çatan hipopotam və hətta tısbağaları da yeyir.
Öz ölçülərinə görə erkəklərdən daha kiçik olan dişi şir buna baxmayaraq erkəklərdən daha sürətlidir (saatda 50 km-dək ) və insanlar üçün daha təhlükəlidir, xüsunən də balalarına qulluq edən zaman. Məhz dişilər gənc şirləri ov etməyə öyrədirlər. Onu da demək lazımdır ki, yetkin şir özündən 3 dəfə böyük olan canlını da öldürə bilər.
Güclü və sağlam şirlər otyeyən heyvanlarla qidalanır. Onlar qrup şəklində ov edirlər - əvvəlcə sürünərək qurbanlarına gizlicə yaxınlaşırlar, sonra qəflətən ona hücum edirlər. Şirlər qrup halında ov etsələr də, onların 5 cəhdindən yalnız biri uğurla başa çatır. Şirlərin gözü qaranlıqda yaxşı görür. Buna görə də ov adətən gecəyarısı və ya səhərə yaxın baş verir.

Şir haqqında umumi məlumat

Şir və ya aslan (lat. Panthera leo) — pişiklər fəsiləsinin panter cinsinə aid heyvan növü.
Bədəninin uzunluğu təqribən 210 sm-ə, quyruğu 110 sm-ə, kütləsi 280 kq-a yaxın olur. Pəncəsi iri çaynaqlı, tükü qısa, sarımtıl-qonurdur. Quyruğunun ucu qotaz kimidir. Başqa pişikkimilərdən fərqli olaraq, cinsiyyət dimorfizmi yaxşı nəzərə çarpır. Erkəyinin boynunda, başının bir hissəsində, sinəsində və gövdəsinin ön tərəfində açıq-sarı, qara yalı olur. Dişi və cavan şirlərin isə yalı olmur. Çox güclü və cəlddir. Antilop, zebr, zürafə, maral, sürünənlərvə s. ilə qidalanır. Boğazlıq dövrü 116 gün çəkir, 1-6, adətən 3-4 bala (çəkisi 400 qram) doğur. Cinsi yetkinliyə 3 yaşında çatır. 30-35 il yaşayır. Şirin pələng və bəbirlə mələzləri də var. Şimal-qərbi Hindistanda və Afrikanın ekvator hissəsində (qoruqlarda) savanna, dağlıq yarımsəhra, çay sahili meşələr və səhralarda yaşayır.

Şir
Erkək şir Namibiyada, 2004.
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Bölmə: İkitərəflisimmetriyalılar Yarımbölmə: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Sinifüstü: Dördayaqlılar Sinif: Məməlilər Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar İnfrasinif: Plasentalılar Dəstəüstü: Lavrazioterilər Dəstə: Yırtıcılar Yarımdəstə: Pişikkimilər Fəsilə: Pişiklər Yarımfəsilə: Böyük pişiklər Cins: Panter www.Oydaa.NeT: Şir
Latınca adı
Panthera leo Linnaeus, 1758
Areal
Vikinövlərdə sistematika Şəkil axtarışı ÜTMX   183803 MBMM   9689